Nói thật, việc tôi ngồi đây cặm cụi phân tích chi tiết phong độ của Manchester United và Arsenal trong 5 trận gần nhất không phải vì tôi rảnh, mà là vì tôi bị thằng bạn chí cốt nó cà khịa quá mức. Nó cứ khăng khăng rằng MU mùa này đá như thể đang trượt patin trên sân băng, không có lấy một cửa nào để đấu lại Arsenal. Tôi vốn là người không thích cãi nhau suông, nhất là mấy chuyện liên quan đến dữ liệu thực tế, nên tôi quyết định: phải bắt tay vào làm một cái bảng thống kê chi tiết, tự tay kiểm chứng xem mọi chuyện thực hư thế nào. Nói có sách mách có chứng.
Khởi động: Lên kế hoạch và Thu thập Dữ liệu Thô
Việc đầu tiên tôi triển khai là phải xác định phạm vi. Phân tích phong độ không thể chỉ nhìn vào kết quả thắng thua. Nó phải là sự tổng hợp của nhiều yếu tố. Tôi quyết định khoanh vùng 5 trận đấu chính thức gần nhất của cả hai đội. Tại sao là 5? Vì 5 trận là đủ để thấy được xu hướng gần đây nhất, chứ không bị kéo dài bởi những trận đấu từ hồi đầu mùa giải.
Tôi mở máy tính lên và bắt đầu càn quét các trang web thống kê bóng đá chuyên sâu. Tôi không cần mấy cái chỉ số cơ bản như số bàn thắng hay thẻ phạt, cái tôi cần là chỉ số chất lượng cơ hội, cụ thể là XG (Expected Goals), XGA (Expected Goals Against), Tỷ lệ chuyển hóa cơ hội, và số lần phạm lỗi dẫn đến cơ hội nguy hiểm. Mấy cái này mới thực sự cho thấy đội nào đang đá tốt, đội nào chỉ gặp may.
Tôi mất khoảng hai tiếng đồng hồ chỉ để gom nhặt các con số này. Nó là một quá trình cực kỳ thủ công. Tôi phải mở từng trận đấu, tìm kiếm báo cáo thống kê chính thức, rồi ghi lại vào file Excel mà tôi đã chuẩn bị sẵn. Cái file Excel này tôi đã thiết lập thành hai cột chính, một bên là MU, một bên là Arsenal, và các hàng ngang là 5 trận gần nhất với các chỉ số quan trọng.
Đi sâu vào quá trình Phân Tích Thực tế
Sau khi dữ liệu thô đã được nhập đầy đủ, tôi bắt đầu tiến hành so sánh từng chỉ số một. Đây là lúc công việc thực sự bắt đầu và cũng là phần tốn não nhất.
Tôi tập trung vào XG đầu tiên. Đây là cách tôi đánh giá sức mạnh tấn công thực sự. Nếu XG cao mà số bàn thắng thực tế thấp, điều đó có nghĩa là hàng công đang lãng phí cơ hội hoặc thủ môn đối phương quá xuất sắc. Nếu XG thấp mà bàn thắng cao, đó là do may mắn hoặc đột biến cá nhân.
Tôi nhìn vào các số liệu của MU trước. Tôi phát hiện ra một điều khá thú vị:
- Trong 5 trận, XG trung bình của họ không tệ như lời đồn, nhưng Tỷ lệ chuyển hóa cơ hội của họ lại thấp một cách đáng kinh ngạc. Tôi ghi chú lại: Vấn đề không phải là không tạo ra cơ hội, mà là không biết cách kết thúc nó.
- Chỉ số XGA của MU có vẻ ổn định hơn, nhưng tôi để ý rằng trong 5 trận này, họ đã phải nhận 3 bàn thua từ những tình huống cố định hoặc lỗi cá nhân ở khu vực 1/3 sân nhà. Đây là điểm yếu hệ thống mà tôi cần bóc tách.
Sau đó, tôi chuyển sang Arsenal. Arsenal có vẻ ổn định hơn trên mặt bằng chung, nhưng tôi nhận thấy họ có xu hướng bị chững lại khi đối đầu với các đội chơi phòng ngự lùi sâu.
- Chỉ số Sút trúng đích (SOT) của Arsenal rất ấn tượng, cho thấy họ dứt điểm có chất lượng.
- Tuy nhiên, tôi đào sâu vào chỉ số ‘Số lần mất bóng ở khu vực giữa sân’. Trong các trận đấu căng thẳng, con số này lại nhỉnh hơn so với MU. Điều này cho thấy áp lực lớn có thể làm họ mắc sai lầm, đặc biệt khi phải luân chuyển bóng nhanh.
Tổng hợp và Đúc kết Kinh nghiệm
Toàn bộ quá trình từ lúc lên ý tưởng, thu thập dữ liệu thủ công, đến lúc phân tích và đối chiếu chi tiết mất của tôi gần như trọn vẹn một ngày cuối tuần. Tôi chỉ sử dụng các công cụ đơn giản nhất: trình duyệt web, Excel, và kinh nghiệm quan sát của bản thân. Tôi không dùng bất kỳ phần mềm phân tích phức tạp nào cả, vì mục đích của tôi chỉ là tự mình đưa ra một cái nhìn trung thực dựa trên những con số khô khan nhưng không biết nói dối.
Sau khi mọi thứ đã được cân đo đong đếm, tôi đã có đủ cơ sở để phản biện lại thằng bạn tôi. Cái giá trị cốt lõi của việc tôi thực hiện quá trình này là: dữ liệu luôn luôn phải là ưu tiên hàng đầu, chứ không phải cảm tính hay những lời bình luận phiến diện trên mạng xã hội. Tôi tổng hợp lại tất cả thành một báo cáo ngắn gọn, tập trung vào những con số quan trọng nhất (XG và lỗi phòng ngự) để mọi người có thể dễ dàng nắm bắt được phong độ thực sự của hai đội bóng này.
Tôi đúc kết lại rằng, việc tự tay mình đi qua từng bước thu thập và phân tích số liệu không chỉ giúp tôi thắng trong cuộc tranh luận nhỏ với bạn bè, mà còn giúp tôi nâng cao khả năng đánh giá một vấn đề một cách khách quan, dựa trên thực tế chứ không phải lời đồn thổi. Đây là bài học quý giá mà tôi muốn chia sẻ với mọi người.
